Lisdodde als brug tussen stad en land

Mijn voorstel koppelt een aantal transities en grote opgaven aan elkaar. De energietransitie. De transitie naar een circulaire economie. De transitie naar duurzame landbouw. Het terugbrengen van uitstoot van CO2 en stikstof. Vergroten van biodiversiteit. En de opgave van klimaatadaptatie van Zwolle als onderdeel van de IJsseldelta.

Uitgangspunt is dat Stadsbroek agrarisch gebied blijft. Maar dat wat verbouwd wordt, iets totaal anders gaat zijn. Boeren voeden niet langer onze monden, maar gaan ervoor zorgen dat wij warm in onze huizen kunnen blijven wonen. Met de verbouw van Typha latifolia, oftewel: lisdodde.

Lisdodde, die leuke rietstengel met een sigaar bovenaan. Bekend van de waterkant. Maar als gewas?  

Met lisdodde kun je ontzettend veel doen.

1.       In veenweidegebieden waar bodemdaling en het vrijkomen van CO2 uit veen het probleem is, kan de natte teelt van lisdodde uitkomst bieden. De grondwaterstand, nu aangepast aan het model van houden van melkvee, weiden met Engels raaigras en akkers met maisteelt, kan omhoog worden gebracht waardoor de uitstoot van CO2 tot staan kan worden gebracht. 
 
 

2.       In een drassig gebied waar lisdodde wordt verbouwd, kunnen amfibieën en libellen zich vestigen. Vogels die hierop foerageren worden dan weer aangetrokken, zoals de baardman en de grote karekiet. Daarnaast laat lisdoddeteelt laat zich goed combineren met houtsingels en struwelen. Het terugbrengen van deze bosschages in het akkerlandschap kan een grote bijdrage leveren aan het herstel van biodiversiteit. 
 
 

3.       Op Zwols grondgebied zijn er 58 melkveebedrijven.[1] De akkerbouw in dit gebied beperkt zich vooral tot maisteelt, een gewas dat ook gerelateerd is aan de veehouderij. Door stikstofproblematiek hangt veel boeren nu gedwongen moeten stoppen met het bedrijf boven het hoofd. Duurzame teelten zoals lisdodde geven boeren een nieuw verdienmodel en dus perspectief. Zo kan het terugdringen van stikstof-uitstoot samengaan met het omvormen van de agrarische sector naar een duurzaam model.
 
 

4.       Deze Zwolse duurzame landbouw zou dan onderdeel zijn van de transitie naar een circulaire economie. Lisdodde is een meerjarig gewas waarvan je de stelen en zaden kunt oogsten en de wortels kunt laten zitten. In tegenstelling tot mais, wat een eenjarig gewas is dat elk jaar opnieuw gezaaid moet worden, gaat lisdodde gewoon weer groeien in het voorjaar. Het is dus een hernieuwbare grondstof. Grondstof in plaats van voeding, dat zal voor veel boeren even wennen zijn. Maar er is een grote behoefte op komst naar deze grondstof. 
 
 

5.       En zo komen op we die andere grote transitie, de energietransitie. Van lisdodde kun je isolatie- en plaatmateriaal maken. En met de verduurzamingsopgave, alleen al in Zwolle tienduizenden woningen, is het duidelijk dat we de komende jaren enorm veel isolatiemateriaal nodig hebben. Maar wel, ánder materiaal!

Want al heel lang zijn steenwol en glaswol de standaard. Maar bij de productie daarvan komt een enorme hoeveelheid CO2-veroorzakende stoffen vrij. Terwijl isolatiemateriaal gemaakt van gewassen, zoals lisdodde maar vlas is ook zo’n voorbeeld, geen CO2 uitstoten maar dat juist tijdens hun groei opslaan. Met lisdodde heb je dan zelfs nog een dubbele milieuwinst, want naast die opslag van CO2 in de plant zelf sluiten ze het ook nog op in de bodem.
 
Maar, terugkomend op punt 3: een fabriek heeft voor een totale productielijn zo’n 50 ha nodig[2]. Stadsbroek meet 150 ha. Gezien de grote verduurzamingsopgave ligt hier een verbindende kans met bedrijven in de regio. 
 
 

6.       Als je kijkt naar de nieuwbouwopgave: 10.000 woningen in Zwolle erbij in de komende jaren. De gangbare grondstoffen, beton, steen en staal, zijn schaars en duur geworden. We moeten op zoek naar andere grondstoffen als we nieuwe woningen betaalbaar willen houden. Voor de bouwopgaaf betekent dat een verschuiving naar ontwerp en productie op basis van hergroeibare materialen: productiebos voor houtskeletbouw, en landbouwgewassen die te verwerken zijn tot plaat- en isolatiemateriaal.

Tot slot:

Stadsbroek is een stukje van de Mastenbroekpolder, een van de oudste polders van Nederland. Die heeft al een heel stuk aan de zuidkant verloren aan woningbouw, de wijk Stadshagen. Dat leidde destijds al tot veel verzet. Daarbij speelt er bodemdaling- en grondwaterproblematiek in deze polder. Het is niet logisch om in Stadsbroek, tussen een dijk en een plas nota bene, nog meer woningen te bouwen. 

Behoud het agrarisch karakter van deze plek en gebruik het tegelijkertijd om de vele uitdagingen waar we met zijn allen voor staan, het hoofd te bieden. Daarmee sla je een brug tussen stad en buitengebied, en verbind je de problemen van nu met de oplossingen voor de toekomst.

Elvira de Kraag

[1] https://ggahub-stikstof-overijssel.hub.arcgis.com/pages/landbouw-landbouw-algemeen-ontwikkeling-agrarische-bedrijven
[2] Natte teelten voor het veenweidegebied, M. Bestman e.a., Louis Bok Instituut 2019, pag. 29